نام سازنده	نوع کاغذ	کشور مبدا
YAK Paper Mill	دست ساز	ایران
Arches	ماشینی	فرانسه
Fabriano	ماشینی	ایتالیا
Hahnemüle	ماشینی	آلمان
Hayle Mill	دست ساز (تولید این کاغذ از سال 1987 متوقف شده است)	انگلستان
Jack Richeson	ماشینی	امریکا
Kilimanjaro	ماشینی	(اروپائی)
Lanaquarelle	ماشینی	فرانسه
Moulin de Larroque	ماشینی (چند نوع کاغذ آبرنگ دست ساز با عنوان Colombe هم تولید می کند)	فرانسه
Saint Armand	ماشینی (تحت عنوان Dominion Aquarelle کاغذ دست ساز آبرنگ نیز تولید می کند)	کانادا
Saunders Waterford	ماشینی	انگلستان
Twinrocker	دست ساز	امریکا
Velké Losiny	دست ساز	جمهوری چک
Whatman	ماشینی	انگلستان
Winsor & Newton	ماشینی	انگلستان
Zerkall	ماشینی	آلمان
Magnani Acquerello	ماشینی	ایتالیا
St. Cuthbert Bockingford	ماشینی	انگلستان
Folio	ماشینی	امریکا

الف: یکی از مشخصه های اصلی شناسایی و تشخیص اصالت کاغذ های دست ساز در ورق کامل ، وجود 4 حاشیه، کناره یا لبه نامنظم در 4 طرف کاغذ است که تنها در کاغذ های دست ساز وجود دارد و اصطلاحا با نام دکل اج (Deckle Edge) یا حاشیه قالب شناخته می شوند. در کاغذ های ماشینی  این لبه ها بصورت طبیعی اصلا وجود ندارند و معمولا یکی از حالات ذیل بوجود می آید:

• یا این لبه های نامنظم وجود ندارند و کاغذ بصورت ماشینی تولید شده و نهایتا روی رول جمع کن ها جمع می شوند و سپس توسط کاتر های اتوماتیک و با بصورت دستی و توسط افراد با کارد های بزرگ کند، برش داده می شوند 
• یا لبه های مذکور فقط در دو طرف کاغذ وجود دارند که در جریان تولید به کمک ماشین آلات صنعتی مانند لبه های کاغذ های دست ساز شبیه سازی می شوند تا یک حس چشمی مانند استفاده از کاغذ دست ساز را به کاربر القا نمایند که باز مانند شیوه فوق بصورت رول جمع می شوند و در نهایت با کارد های بزرگ و کند، بصورت دستی برش داده  شده و برگ برگ  جدا می شوند. برای مشخص شدن بهتر مطلب این ویدئو را از کارخانه کاغذ سازی کاتبرت ملاحظه نمایید.

متاسفانه کاغذ های دست ساز آرتیست (کاغذ های طیف رنگی سفید ویژه نقاشی یا طراحی است نه کاغذهای رنگی دکوراتیو و تزئینی) در ایران آنچنان شناخته شده نیستند و بعضا انواع هندی یا شرقی آن با کیفیت بسیار پایین عرضه می گردند. ضمنا برخی از کاغذ های نقاشی با برند های غربی و اروپایی نیز در بازار وجود دارند که به نام کاغذ دست ساز فروخته می شوند که اصلا دست ساز نیستند و بصورت ماشینی تولید می شوند. برخی از این کاغذ ها که مخصوص نقاشی آبرنگ هستند با نام های تجاری مثل کات برت، ساندرز واترفورد، آرش (به سکون “ر” و سکون “ش” بخوانید ARSH)، کاغذ خروس نشان هانه موله، فدریگونی، فابریانو و غیره همگی بصورت ماشینی توسط ماشین آلات کاغذ سازی فوردرینیر  Fourdrinier و یا بصورت قالب سیلندری با ماشین آلات Cylinder Mold تولید می گردند. البته لازم به ذکر است هیچ کدام از تولید کنندگان فوق کاغذ های خود را با نام یا عنوان  “دست ساز یا Handmade”  ارائه نمی کنند ولی متاسفانه در بازار داخلی، شاید بدلیل عدم شناخت کافی و یا بعضا به قصد سوء استفاده و سودجویی، گاهی اوقات اینچنین معرفی می گردند.

ب: از دیگر مشخصه های کاغذ های  دست ساز  وزن نسبتا متغییر هر برگ کاغذ نسبت به دیگری است که صرفا بدلیل دست ساز بودن و برگ به برگ درست شدن می باشد. این درحالیست که وزن کاغذهای ماشینی ثابت می باشد که معمولا به دلیل کنترل های مکانیکی و ماشینی از تلرانس بسیار ناچیزی در حدود زیر 1%  در واحد سطح برخوردار است . اما کاغذ های دست ساز بدلیل مشخصه های ویژه تولید  (تک تک و جداگانه تولید شدن) و دست ساز بودن دارای تلرانس وزنی نسبتا بالاتری هستند.

ج: با بررسی طرح روی کاغذ نیز می توان به دست ساز بودن یا ماشینی بودن آن پی برد. نقش و طرح امباس یا برجسته روی کاغذ های ماشینی توسط غلطک های فولادی سنگین اعمال می گردد. بدین طریق که کاغذ در مراحل تولید روی نوار نقاله و بعد از چندین مرحله آبگیری از بین غلطک های متعددی که بتدریج فاصله آنها از یکدیگر کم می شوند عبور کرده و اصطلاحا کلندر  Calender می شوند و در نهایت میان غلطک های امباس که فولادی و داغ هستند عبور داده شده تا طرح و نقش از پیش مشخص شده روی کاغذ اعمال و کپی شود. در ذیل چند نمونه از این غلطکها آورده شده است.

اما برجستگی ها و فرورفتگی هایی که در حین مراحل تولید روی کاغذ های دست ساز ایجاد می شوند غیر تکراری، گرم و دلپذیر و غیر یکنواخت بوده و هیچ دو ورق کاغذ دست ساز از منظر بافت و نقش مشابه یکدیگر نیستند. دقیقا به همین دلیل هر کاغذ دست ساز دارای امضاء هنرمند سازنده و روح منحصر بفرد  خاص خود است و زیبنده پذیرایی هنر دست استادان و هنرمندان محترم.

د: وجود خطوط  روشن در زمینه کاغذ  نیز می تواند  یکی از نشانه های دست ساز بودن کاغذ باشد. کاغذ های دست ساز بصورت تک تک و با قالب دستی تهیه می شوند. این قالبها معمولا دارای چند چوب نگهدارنده در عرض و یا طول فریم هستند که  نقش مهمی در استحکام بخشیدن به قالب ایفا می کنند. هنگاه کاغذ کشی اثر این چوبها روی کاغذ برجا مانده که پس از خشک شدن کاغذ بصورت چند خط موازی با فواصل یکسان در عرض کاغذ دیده می شوند. با نگاه به زمینه کاغذ هنگامی که آنرا مقابل یک منبع نور قرار داده باشید می توانید این خطوط که روشن تر  از مناطق مجاور خود هستند را بهتر مشاهده نمایید.